مسجد جامع(مسجد سید) زنجان

​بزرگترین و زیباترین مسجد شهر زنجان در بافت بازار قدیم (بازار بالا) در راسته قیصریه قرار گرفته است، این مسجد اولین و بزرگترین مسجد و مدرسه شهر بوده، همچنین تنها مسجدی است که در میان مساجد شهر زنجان به سبک چهار ایوانی ساخته شده و کلیه قوانین و قرار دادهای مفروض در معماری مساجد سنتی در ایران با تاثیر پذیری از سلیقه ها و امانات محلی در خود جای داده است.

عبدا… میرزا دارا در سال ۱۲۱۱ هجری قمری متولد و در سال ۱۲۲۴ در سن ۱۳ سالگی به حکومت زنجان منصوب شد و میرزا محمد تقی علی آبادی که از منشیان خاص شاه بود به وزارت وی برگذیده شد و به زنجان روانه گردید .

​این مسجد دارای اسامی متعددی می باشد که تعدد این اسامی و دلائل اطلاق آنها می تواند در خور توجه و اهمیت باشد بدین ترتیب که این اثر تاریخی بدلیل پویایی و جامعیت، وسعت فضا و اجرای صحیح و زیبای اصول معماری و تزئینی همواره از سوی مردم و حکومت های وقت بعنوان مسجد جامع شهر ساخته شده.

دومین نام می تواند ملهم و متاثر از نام بانی آن باشد، از این رو این مسجد را در کتب و اسناد تاریخی بنام سازنده آن مسجد دارا یا مسجد عبدا… میرزا می نامند.

همچنین در وقفنامه این مسجد، از این مسجد به نام مسجد جمعه ذکر شده است، مسجد جامع را مسجد سید نیز می گویند. علت این نامگذاری به این دلیل بوده که امام جماعت و تولیت مسجد و مدرسه علمیه آن از سوی عبدا… میرزا به سید محمد مجتهد که از مراجع به نام عصر خود در ناحیه خمسه بوده واگذار می شود.

همچنین در مکاتبات دیوانی و اداری مسجد جامع را مسجد سلطانی نیز می گفتند.

مسجد و مدرسه جامع دارای ۲۰ حجره می باشد که حجرات آن در دو سوی میانسرای مستطیل شکل گسترده شده اند.

اوج تزئینات بنا در سطوح ایوانهای شمالی و جنوبی تمرکز یافته، کاربرد تزئینات معقلی و خط بنائی، نگاره های گیاهی و انواع طرحهای هندسی که با تکنیک کاشی هفت رنگ یا مینایی اجرا شده، طیفی از هنر دوره قاجار را بوجود آورده است مهمترین کتیبه تاریخی مسجد فرمانی است از فتحعلی شاه قاجار در خصوص احداث بنا که به خط ثلث در پای قوس ایوان جنوبی نگاشته شده است.

​این بنا به شماره ۱۰۵۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.