تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا MRI یک تکنیک اسکن رادیولوژی است. این اسکن از مغناطیسم، امواج رادیویی و یک کامپیوتر برای تولید تصویر اندام‌های بدن استفاده می‌کند. اسکنر ام آر ای لوله‌ای است که توسط یک آهنربای دایره‌ای شکل بزرگ احاطه شده است. بیمار روی یک تخت متحرک دراز می‌کشد و سپس به داخل آهنربا می‌رود.

آهنربا یک میدان مغناطیسی خیلی قوی ایجاد می‌کند که پروتون‌های اتم هیدروژن را هم راستا می‌کند و سپس این پروتون‌ها در معرض پرتویی از امواج رادیویی قرار می‌گیرند. با اینکار، پروتون‌های مختلف بدن شروع به حرکت اسپینی کرده و سیگنال ضعیفی تولید می‌کنند که توسط قسمت گیرنده اسکنر ام آر ای شناسایی می‌شوند. یک کامپیوتر این اطلاعات را پردازش کرده و تصویر نهایی را تولید می‌کند. سپس متخصص رادیولوژی این تصاویر را بررسی کرده و گزارشی را برای پزشک شما ارسال می‌کند.

تصویر ام آر ای بسیار دقیق و واضح است و می‌تواند تغییرات بسیار کوچک در ساختارهای بدن را تشخیص دهد. گاهی ممکن است عامل کنتراست مثل گادولینیوم برای افزایش دقت تصاویر استفاده شود.

ام آر ای چرا انجام می شود؟ (هدف از انجام MRI)

اینکه چرا پزشک ممکن است برای یک بیمار ام ار ای تجویز کند، دلایل مختلفی دارد که همه آنها به بررسی سلامت بافت‌های داخلی بدن مربوط می‌شوند. این بافت‌ها می‌توانند شامل استخوان‌ها، بافت‌های نرم (مثل رگ‌های خونی، رباط‌ها و عضلات) و مغز باشند. گاهی ممکن است از ام آر ای برای تشخیص یک جراحت یا بیماری استفاده شود و یا برای بررسی روند پیشرفت بیمار در واکنش به درمان استفاده شود.

انواع ام ار ای کدامند؟ (انواع ام آر آی با تزریق چیست)

MRI انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

• ام آر آی فانکشنال
• MRI کاردیاک (قلبی)
• ام آر ای پستان
• MRA (آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی)
• MRV (ونوگرافی رزونانس مغناطیسی).

هر کدام از اینها برای بررسی و عکسبرداری بافت‌های متفاوتی از بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند.

۱. ام آر آی فانکشنال

ام آر آی فانکشنال روی ام آر آی سر تنظیم می‌شود. هنگامی‌که MRI استاندارد مغز، ساختارهای داخلی مغز را بررسی می‌کند، MRI  فانکشنال، فعالیت مغز را در هنگام انجام وظایف مختلف مثل صحبت کردن، یادآوری خاطرات یا حرکت کردن بررسی می‌کند.

نحوه‌ی کار ام ار ای فانکشنال این است که جریان خون حامل اکسیژن در قسمت‌های فعال‌تر مغز بیشتر است. MRI فانکشنال در واقع این تغییر در سطوح اکسیژن را شناسایی می‌کند. ام آر آی فانکشنال برای کمک به طراحی جراحی مغز و تعیین اثرات آسیب‌های مغزی و شرایطی مثل سکته یا بیماری آلزایمر استفاده می‌شود.

۲. ام آر آی قلبی (کاردیاک)

ام آر آی کاردیاک برای تشخیص بیماری‌های قلبی یا سایر مشکلات قلبی استفاده می‌شود. تصاویر حاصل از این نوع MRI می‌تواند ساختار قلب و کیفیت عملکرد آن را نشان دهد. برای مثال نحوه جریان خون درون قلب با MRI  کاردیاک قابل بررسی است.

۳. MRI پستان

گاهی برای غربالگری سرطان پستان در زنان جوان‌تر بعد از دیدن علائم سرطان سینه در زنان، از MRI پستان استفاده می‌شود. همچنین MRI پستان برای تعیین میزان پیشرفت این سرطان در زنان مبتلا به سرطان سینه هم مورد استفاده قرار می‌گردد. علاوه بر این برای بررسی وضعیت ایمپلنت‌های سینه در افرادی پروتز سینه انجام داده‌اند هم از MRI سینه استفاده می‌شود.

۴. ام آر اِی (MRA)

ام آر ای (MRA) روی تصویربرداری از رگ‌های خونی به‌خصوص شریان‌ها تمرکز دارد. برای کمک به گرفتن یک تصویر واضح‌تر از رگ‌های خونی، قبل از اسکن یک رنگ مخصوص به بیمار تزریق می‌گردد. این نوع MRI برای بررسی ساختار رگ‌های خونی استفاده می‌شود تا مشکلاتی از قبیل تنگی یا انسداد رگ‌ها را شناسایی کند.

۵. ام آر وی (MRV)

ام آر وی (MRV) روی تصویربرداری از رگ‌های خونی مخصوصاً سیاهرگ‌ها تمرکز دارد. در این روش، مثل MRA یک رنگ مخصوص به بیمار تزریق می‌شود تا رگ‌ها بهتر نشان داده شوند. این نوع MRI نسبت به MRA کمتر استفاده می‌شود.

ام آر وی برای شناسایی مشکلات ساختاری سیاهرگ‌ها بسیار مؤثر است. همچنین تشخیص بیماری‌هایی مثل ترومبوز سیاهرگی عمقی و ترومبوز وریدی مغزی هم با این روش انجام می‌شوند. در این بیماری‌ها لخته‌های خونی در سیاهرگ‌ها ایجاد می‌شوند.

MRI برای بررسی کدام اندام ها تجویز می شود؟

از ام ار ای برای بررسی دقیق ساختار بخش‌های مختلف بدن استفاده می‌شود. قسمت‌هایی از بدن که معمولاً از MRI برای تصویربرداری و بررسی آنها استفاده می‌شود عبارت هستند از:

۱. ام ار ای مغز

از MRI برای تشخیص میزان گستردگی آسیب مغزی ناشی از سکته و دیگر بیماری‌های عصبی استفاده می‌شود. همچنین میزان صدمه مغزی و نخاعی ناشی از بیماری مولتیپل اسکلروزیس یا پیشرفت تومورها هم با کمک MRI مغز بررسی می‌شوند.

ام آر آی مغز می‌تواند به شناسایی بیماری‌هایی که روی ساختار و عملکرد مغر تأثیر می‌گذارند، کمک کند. MRI مغر معمولاً ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد.

اسکن‌هایی که نیازمند تزریق رنگ کنتراست نیستند عموماً کوتاه‌تر هستند و ممکن است فقط ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول بکشند. بعضی از MRI مغز هم فقط حدود ۵ دقیقه طول می‌کشند.

۲. ام آر آی قلب و رگ های خونی

از MRI قلب برای تشخیص بیماری‌های قلبی، صدمات ناشی از حملات قلبی و همچنین مشکلات ساختاری دریچه‌های قلب و رنگ‌های خونی استفاده می‌شود.

MRI کاردیاک معمولاً زیر ۹۰ دقیقه به اتمام می‌رسد. اگر در معرض خطر نارسایی قلبی باشید یا مبتلا به بیماری قلبی باشید، احتمالاً عکسبرداری از رگهای قلب می‌تواند آن را شناسایی کرده و تشخیص دهد.

۳. MRI استخوان ها و مفاصل

از اسکن ام آر آی برای تشخیص صدمات و جراحات همچنین عفونت و سرطان استخوان استفاده می‌شود. از MRI همچنین برای بررسی سلامت دیگر اندام‌های بدن از جمله مثانه، روده، کبد، کلیه‌ها و پانکراس استفاده می‌شود. این تست همچنین می‌تواند به ارزیابی سلامت تخمدان‌ها و پستان در زنان و پروستات در مردان کمک کند.

بسته به هدف انجام ام آر آی ممکن است یک رنگ مخصوص (رنگ کنتراست) تزریق شود تا به کمک آن برخی بافت‌ها خودشان را با وضوح بیشتری نشان دهند. به این ام آر ای، ام ار ای با تزریق گفته می‌شود.

۴. ام ار ای زانو

از ام آر ای زانو می‌توان برای کمک به شناسایی مشکلات زیر در اطراف مفصل زانو استفاده کرد:

• ضعف
• تورم
• خونریزی

این نوع MRI معمولاً حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. در طول MRI ممکن است دستگاه‌های کوچکی حاوی کویل دور زانوها قرار داده شود تا به تولید یک تصویر واضح‌تر کمک کند.

۵.  MRI شانه  

این MRI برای بررسی علت درد شانه یا بیماری‌های مرتبط یا آسیب‌های وارده به شانه انجام می‌شود. ام آر آی شانه معمولاً ۱۵ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد. در برخی موارد، ممکن است MRI فقط ۱۵ دقیقه طول بکشد.

۶. ام آر ای مهره های کمری و نخاع

ام آر آی مهره‌های کمری می‌تواند به طور بالقوه به شناسایی علل درد کمر و بیماری‌های مربوط به نخاع و مشکلات ستون فقرات کمک کند. یک اسکن نخاعی حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. البته اگر نیاز به استفاده از رنگ کنتراست باشد، ممکن است ام ار ای ۴۵ تا ۸۰ دقیقه طول بکشد.

۷. MRI مهره های گردنی  

MRI مهره‌های گردنی می‌تواند به‌سرعت ۲۰ دقیقه انجام شود، اما معمولاً حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد. برای کمک به تولید تصویر واضح‌تر، ممکن است یک کویل پلاستیکی در بالای گردن قرار داده شود.

۸. MRI شکم  

ام آر آی شکم عموماً حدود ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. اما در بعضی موارد ممکن است تا حدود ۲ ساعت هم طول بکشد MRI شکم به دلایل مختلفی انجام می‌شود که نمونه‌هایی از آن عبارت هستند از معاینه:

• جریان خون
• تورم شکمی
• رشد جنین.

۹. ام ار ای شش و ریه برای چیست؟

معمولا اسکن ریه برای شناسایی مشکلات ریه، دقت بالاتری دارد. اما وقتی لازم باشد که ناف ریه‌ها (محل عروق و نایژه‌های اصلی) بررسی شود، بهتر است ام ار ای انجام شود. این ام ار ای هم بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد.

۱۰. MRI مفصل هیپ

ام آر آی مفصل هیپ عموماً حدود ۴۵ دقیقه طول می‌کشد. اکثر MRIهایی که برای درد مفصل هیپ انجام می‌گیرند حدوداً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشند.

۱۱. ام آر آی قوزک پا  

MRI قوزک پا معمولاً حدود ۴۰ دقیقه طول می‌کشد. ولی در بعضی موارد ممکن است تا ۱ ساعت هم به طول بینجامد.

۱۲. اسکن مفصل لگن  

ام آر آی مفصل لگن عموماً حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. اگر تصاویر زیادی لازم باشد، ممکن است مدت زمان MRI طولانی‌تر شود.

۱۳. MRI قفسه سینه  

ام آر آی قفسه سینه معمولاً کمتر از ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. اگر دچار جراحت شده باشید یا مشکوک به مشکلی در ناحیه قفسه سینه باشید، ممکن است به اسکن قفسه سینه نیاز پیدا کنید.

۱۴. اسکن پستان  

ام آر آی پستان معمولاً حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. در برخی موارد ممکن است قبل از MRI نیاز به تزریق وریدی رنگ کنتراست باشد. اگر نیاز به تزریق رنگ کنتراست بود، ممکن است MRI تا ۹۰ دقیقه طول بکشد.

چه کسانی نباید MRI شوند؟ (ام ار ای برای چه کسانی خوب نیست)

همان‌طور که گفتیم MRI از امواج مغناطیسی استفاده می‌کند، از این رو برای همه مناسب نیست. در ادامه لیستی از افرادی که نمی‌تواندد ام ار ای انجام دهند را آورده‌ایم:

۱. افرادی که ایمپلنت یا تراشه فلزی دارند

بیمارانی که هر نوع ماده فلزی در بدن خود دارند باید این موضوع را قبل از معاینه با پزشک خود در میان بگذارند یا اینکه اپراتور MRI را از این مسئله مطلع کنند. فراموش نکنید دستگاه MRI مقل یک آهنربای بزرگ است، بدیهی است که با یک شیء فلزی در بدنتان نمی‌توانید وارد این دستگاه بشوید.

مواد و تراشه‌های فلزی، گیره‌های جراحی یا مواد خارجی (مفاصل مصنوعی، صفحات استخوان فلزی، دستگاه‌های مصنوعی و غیره) می‌توانند تصاویر به دست آمده از اسکنر MRI را به‌شدت مخدوش کرده و نتایج را تحت تأثیر قرار دهند.

بیمارانی که ضربان‌ساز قلب، ایمپلنت‌های فلزی یا تراشه و گیره‌های فلزی در داخل و اطراف کره چشم خود دارند نمی‌توانند توسط MRI اسکن شوند، به این دلیل که ممکن است آهنربای دستگاه فلز موجود در این نواحی را به حرکت در آورد. علاوه بر این بیماران دارای دریچه قلب مصنوعی، ایمپلنت‌های فلزی گوش، تکه‌های گلوله، پمپ شیمی‌درمانی یا پمپ انسولین هم نباید از MRI استفاده کنند.

۲. افراد مبتلا به کلاستروفوبیا (ترس از فضای بسته)

در حین انجام MRI بیمار در یک فضای بسته در داخل لوله مغناطیسی دراز می‌کشد. ممکن است برخی بیماران طی این مرحله، احساس ترس و وحشت از فضای بسته را تجربه کنند؛ بنابراین کسانی که هرگونه سابقه کلاستروفوبیا (ترس از فضای بسته) دارند، باید این موضوع را به پزشک و همچنین به پرسنل رادیولوژی اطلاع دهند.

می‌توان برای کاهش و تسکین این احساس، قبل از MRI آرام‌بخش ملایم به بیمار داد. مرسوم است که در هنگام MRI اپراتور دستگاه در دسترس بیمار باشد. علاوه بر این، معمولاً یک وسیله ارتباطی با پرسنل MRI، مثلاً یک زنگ، در اختیار بیمار قرار می‌گیرد. درصورتی‌که بیمار نتواند اسکن را تحمل کند می‌تواند با استفاده از این زنگ با پرسنل ارتباط برقرار کند.

عوارض ام آر آی کدامند؟ (عوارض ام آر آی کمر و سایر نقاط بدن)

MRI یک تکنیک رادیولوژی بدون درد است و مزیت آن این است که بیمار در معرض تشعشع اشعه ایکس قرار نمی‌گیرد. مهم‌ترین مزیت آن، دقت موشکافانه و بسیار زیاد آن در تشخیص ناهنجاری‌های ساختاری بدن می‌باشد. اسکن MRI هیچ عارضه جانبی شناخته شد‌ه‌ای ندارد.

نحوه آماده شدن برای ام ار ای (قبل از ام آر آی چی بخوریم؟)

ممکن است پزشک از شما بخواهند که قبل از MRI چهار ساعت ناشتا باشید و از خوردن یا آشامیدن خودداری کنید.

قبل از انجام MRI باید تمام اشیا خارجی قرار گرفته بر روی بدن را در آورد. گاهی قبل از اسکن برای کاهش اضطراب و ایجاد آرامش در بیمار یک داروی آرام‌بخش به او داده می‌شود. برای گرفتن بهترین دقت و وضوح در تصاویر، بیمار باید در طول اسکن بی‌حرکت دراز بکشد.

بیماران درون یک محیط بسته داخل یک دستگاه مغناطیسی دراز می‌کشند. آرامش و ریلکسیشن در طول این اسکن مهم است و از آنها خواسته می‌شود که به طور عادی نفس بکشند. در طول عکس‌برداری تعامل با متخصص MRI حفظ می‌شود.

هم زمان با انجام  MRI، دستگاه یک صدای بلند و تکرارشونده تولید می‌کند. صدای ام آر آی ممکن است برای برخی افراد کمی ترسناک باشد.

MRI چگونه انجام می شود؟

زمانی که به بیمارستان می‌رسید احتمالاً از شما می‌خواهند که پرسش نامه‌ای را در رابطه با سابقه پزشکی خود پر کرده و تأیید کنید که در بدن خود هیچ ایمپلنت فلزی یا ضربان‌ساز ندارید.

سپس از شما خواسته می‌شود که لباس ام ار ای  یا گان بپوشید تا از نبودن فلز بر روی لباس مطمئن شوند زیرا ممکن است در تصویراختلال ایجاد کنند. همچنین ممکن است قبل از انجام MRI یک داروی آرام‌بخش یا کنتراست را از طریق وریدی به شما تزریق کنند.

در طول اسکن، بیمار روی یک تخت، در داخل اسکنر ام آر ای استوانه‌ای‌شکل دراز می‌کشد. ممکن است برای کمک به تولید تصاویر واضح‌تر، لازم باشد که یک کویل دور قسمتی از بدن که قرار است اسکن شود قرار بگیرد. اپراتور رادیوگرافی که دستگاه را هدایت می‌کند در یک اتاق جداگانه است، اما باز هم بیمار می‌تواند از طریق اینترکام (تلفن داخلی) با او حرف بزند.

هنگامی که دستگاه ام ار ای بدن شما را اسکن می‌کند، باید بی‌حرکت بمانید. احتمالاً در حین ام آر آی سر و صداهای بلندی را خواهید شنید و به همین خاطر ممکن است لازم باشد از گوش‌گیر یا هدفون استفاده کنید.

ممکن است متصدی رادیوگرافی از شما بخواهد که در طول چند اسکن کوتاه‌تر، نفس خود را نگه دارید.

شما می‌توانید بعد از MRI به‌سرعت آنجا را ترک کنید. اگر در هنگام MRI به شما آرام‌بخش داده شده باشد، یک نفر باید شما را به منزل برساند و شما حداقل به‌مدت ۲۴ ساعت نباید رانندگی کنید یا با ماشین‌آلات سنگین کار کنید.

انجام MRI چقدر طول می کشد؟ (مدت زمان ام آر آی مغز و نقاط دیگر بدن)

انجام MRI ممکن است از ۱۰ دقیقه تا حدود ۲ ساعت طول بکشد. اکثر ام ار ای ها عموما بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشند. عوامل زیادی در تعیین مدت زمان انجام ام آر آی نقش دارند، از جمله:

• تعداد تصاویر: اگر برای داشتن یک آنالیز دقیق، تصاویر زیادی مورد نیاز باشد، ام آر ای نسبت به زمانی که تصاویر کمتری گرفته می‌شود، طولانی‌تر خواهد شد.
• قسمتی از بدن که قرار است اسکن شود: در کل هر چه ناحیه‌ای از بدن که قرار است اسکن شود بزرگتر باشد، ام آر آی آن ناحیه هم بیشتر طول خواهد کشید.
• استفاده از رنگ کنتراست: گاهی برای کمک به‌وضوح بیشتر ساختارهای کوچک در تصاویر، یک رنگ کنتراست به‌صورت وریدی به بیمار تزریق می‌شود. ام آر آی هایی که نیازمند تزریق رنگ کنتراست هستند، ممکن است ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بیشتر طول بکشند.
• استفاده از آرام‌بخش: ام آر آی به حرکت افراد حساس است، بنابراین ممکن است لازم باشد که قبل از ام آر آی برای افرادی که نمی‌توانند بی‌حرکت بمانند مثل بعضی از بچه‌ها و افراد مبتلا به ترس از فضاهای بسته، از آرام‌بخش استفاده شود. آرام‌بخش‌ها ممکن است خوراکی باشند یا به‌صورت وریدی تزریق شوند.

هزینه ام آر آی چقدر است؟ (هزینه ام آر آی کل بدن و هزینه ام آر آی مغز)

هزینه ام ار ای به عوامل زیر بستگی دارد:

• اندامی که باید تحت اسکن قرار بگیرد
• مجهز بودن مرکزی که مراجعه می‌کنید
• تخصص تکنسین ام ار ای
• بیمه بودن بیمار.

جدیدترین اسکنرهای MRI موجود در بازار

محققان در تلاش برای ساخت اسکنرهای ام آر آی جدیدی هستند که کوچک‌تر و قابل‌حمل باشند. ظاهراً این اسکنرهای کوچک در تشخیص عفونت‌ها و تومورهای بافت‌های نرم دست‌ها، پاها، آرنج و زانوها بهتر عمل می‌کنند. در حال حاضر، کاربرد این ام ار ای غیر تونلی در مصارف پزشکی در حال آزمایش است.