سرای حاج سید فتح الله در بازار زنجان
سرای حاج سید فتح الله در راسته بازار پایین پایین واقع شده است. در حال حاضر دالان و ورودی غربی آن شکل قدیمی خود را حفظ کرده است.حیاط آن به کلی تغیر شکل داده شده.دو طرف دالان ورودی آن حجره های ساخته شده اند که دارای طاق صندوقی می باشند.و تمام آنها با گچ سفید اندود شده اند و داخل آنها طاقچه های تعبیه شده است.سردر این حجره ها با گچ سفید اندود شده درهای بیشتر آنها از چوب و جدید است.
طاق دالان هلالی و از آجر است با نورگیری در وسط طاق ها که اطراف بعضی از نور گیر ها با آجر بصورت برجسته تزیین شده است.تزیینات بصورت مربع یا مستطیل می باشد. در اطراف حیاط و رواق های با ستون های با مقطع دایره و استوانه ای بوده که امروزه کاملا تخریب شده اند.در بعضی از قسمت هنوز آثار آن مشاهده می شود.تنها قسمت قابل حفاظت این سرا دالان و سردر ورودی آن است.و حتی می توان در صورت امکان خود بنا را به شیوه اولیه باز سازی کرد.
در ضلع جنوب شرقی سرای حاج سید فتح الله ساختمانی جدید با سقف شیروانی در دو طبقه ساخته شده که صدمه زیادی به این بنا وارد کرده است.در ضلع جنوبی آن حیاط دیگری واقع شده است.که به وسیله دالانی سر پوشیده با چوب به آن متصل می گردد.و به وسیله دالان دیگری در ضلع غربی به سرای نهالی. (امروزه این سرا کاملا از بین رفته فقط ورودی شمالی آن از بازار پایین و ورودی غربی آن باقی مانده ).متصل می گردد. ارتفاع دالان آن ۵ متر و سایر قسمت ها تا کف حیاط ۳/۲۰ متر می باشد.ابعاد آجر های آن ۵*۲۰*۲۰ سانتی متر و ملاط آن از گچ و خاک و پوشش بنا در گذشته کاهگلی بوده. امروزه از مصالح روز برای پوشش بکار رفته است.
منابع :
کتاب مجموعه بازار بزرگ زنجان – نویسنده و مولف : علی نور اللهی