سوزن دوزی

کمی بعد در تپه سیلک نزدیک کاشان مربوط به دو یا سه قرن پیش مدارک بسیاری از جمله دوکهای نخ ریسی یا ؟ ریسندگی بی شماری بدست آمده است که مؤید رواج بافندگی و سوزن دوزی می باشد

در ایران سوزن دوزیهای متنوعی رایج بوده که بعضی در اثر مرور زمان و بی توجهی به اشاعه و احیاء این هنر از بین رفته است. در حال حاضر در ایران حدود ۴۲ رشته سوزن دوزی رایج می باشد که توجه بیشتری به زنده نگه داشتن این هنر اصیل سنتی داشته باشند.

از سوزن دوزیهای رایج در ایران می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

نقش- مزایف دوزی- آجیده دوزی یا پنبه دوزی- قلابدوزی- تکه دوزی یا چهل تکه- شرفه- بخارا دوزی- ابریشم دوزی- گبر دوزی- گلابتون دوزی- نقده دوزی- ده یک دوزی- ملیله دوزی- پیله دوزی- خوس دوزی- مروارید دوزی- آئینه دوزی- پته دوزی یا سلسله دوزی- منجوق دوزی- پولک دوزی- قیطان دوزی- زنجیره دوزی- سوزن دوزی ممقان- سوزن دوزی بلوچ- سوزن دوزی کردی- سکه دوزی بلوچستان- خامه دوزی- ؟- ظریف دوزی- پریوار دوزی- سجاف دوزی- مغزی دوزی- فتیله دوزی- لمسه دوزی- زری دوزی- گلدوزی- یراق دوزی- سرمه دوزی- شمسه دوزی- شماره دوزی(مریشکا)- سوزن دوزی اصفهان-سیاه دوزی ترکمن.

نقش هایی که در کلیه سوزن دوزیهای ایران مورد استفاده قرار می گیرند. عبارتند از: نقشهای اسلیمی- ختایی- گل و بوته- بته و بوته- بته جقه ای- بازوبندی- بند رومی- لچک ترنج- محرمات راست- محرمات اریب- نقش جانوران- درختان

این سوزن دوزیها در اکثر شهرهای ایران رواج داشتند که مهمترین این مراکز عبارتند از: اصفهان- یزد- کاشان- تبریز- بلوچستان- رشت- کرمان- بندرعباس- کردستان- زنجان.

سوزن دوزیهای عمومی

انواع دوخت های اولیه:

1. شلال ساده: دوخت رگبرگها، ساقه، پر کردن سطوح

2. شلال پیچ: دوخت شبیه قیطان می شود.

3. شلال مارپیچ

4. شلال مستقیم

5. بخیه ساده: برای مشخص کردن خطوط خارجی

6. بخیه تزئینی

7. دوخت بست: برای حاشیه لباس

8. طرح ساقه

9. ساقه دوزی

10. انواع توپُردوزی: ساتن- کوتاه و بلند-

11. شلال باز روی برگ

12. دوخت تیغ ماهی

13. توپُردوزی ساده

14. انواع زنجیره: زنجیره تک قلاب، با بخیه، با بست، ضخیم(گیسو)، رومی، دوبل، زیگزاگ، تک زنجیره باز

15. دوخت جادکمه(دندان موشی)

16. انواع زیگزاگ: ساده، مارپیچ، با بست

17. گره فرانسوی

18. شاخه دوزی

19. دوخت مرجان

20. دوخت پَرمانند

21. دانه دوزی

22. دوخت مورب

23. دوخت داربستی

24. بخیه رومانی

25. پاپیون زدن

26. دوخت ستاره

27. تارعنکبوتی

28. بخیه مواج و لانه زنبوری

روش کار:

 با توجه به تنوع موجود در سوزن دوزیهای ایران کلیه دوختهای مرسوم در مجموع به ۳ طبقه تقسیم می شوند، که عبارتند از:

الف) دوختهایی که کل زمینه پوشانده می شود و گویی اصلاً زمینه ای در کار نیست. مانند: نقش- خامه دوزی- بخارادوزی- پته دوزی

ب) دوختهایی که قسمتی از پارچه را می پوشاند. که بیشتر سوزن دوزیهای ایران از این گروه می باشد. مانند: گلابتون دوزی- نقده دوزی- مزایف دوزی- قلابدوزی- پته دوزی یا سلسله دوزی- پولک دوزی- منجوق دوزی- مروارید دوزی.

ج) دوختهایی است با اصیلترین شکل ممکن که حکایت از پیشرفت و تعالی این هنر دارد و خاص کشور ایران است. مانند: سکه دوزی- شبکه دوزی

 

ابزار و وسایل مورد نیاز در سوزن دوزی

الف) انواع سوزن

1. کِرِول: مخصوص گلدوزی(هر چه نمره سوزن بالاتر باشد سوزن ظریف تر خواهد بود.)

2. سوزن منجوق دوزی

3. چنایل: برای گلدوزی روی پارچه های درشت بافت مثل پشم یا پارچه های کشباف و کنفی مورد استفاده قرار می گیرد.

۴) سوزن رفو: بعلت طول بلند بیشتر در کارهایی که دوخت درشت دارند استفاده می شود.

۵) تپستری: این سوزن امروز بنام سوزن گوبلن دوزی معروف است و برای پر کردن سطح تور استفاده می شود.

۶) شارپ: نوک تیزی دارد و برای خیاطی استفاده می شود.

ب) انگشتانه: دارای انواع فلزی- پلاستیکی و چرمی می باشد که نوع فلزی آن بهتر از انواع دیگر است که اندازه آن باید کاملا متناسب با انگشت سوم دست باشد.

ج) قیچی: دارای انواع زیگزاگ- قیچی برش و قیچی مخصوص گلدوزی، که معمولا کوچک، دارای فرم سرصاف و سرکج بوده که قسمت برنده آن نیز کوتاه است. قیچی سرکج برای بریدن دالبرها و سوراخ کردن شبکه هایی در سطح بکار می رود.

د) نخ

۱- دمسه: بصورت کلافهای کوچک با رنگهای متنوع که از یک رشته نخ ؟ تشکیل شده است.

۲- نخ عمامه ای: دارای الیاف تابدار و براق هستند که بیشتر برای دوختهای درشت و طرح های برجسته بکار می روند.

۳- نخ ابریشم

۴- نخ پشم

۵- نخ مصنوعی

۶- الیاف فلزی: این الیاف در گذشته از طلا و نقره تهیه می شده که امروزه بعلت گرانی از مواد مصنوعی استفاده می شود. الیافی که از نقره بدست می آید به «نقده» معروف است که سطحی صاف دارد و الیافی که از طلا بوجود می آید «گلابتون» نام دارد که لوله ای شکل است.

هـ) کارگاه: دارای دو نوع گرد و مستطیلی می باشد که به منظور جلوگیری از جمع و چروک شدن پارچه استفاده می شود.