مسجد عباسقلی خان
در محله قدیمی عباسقلی خان واقع در بافت تاریخی شهر زنجان قرار گرفته این مسجد با سبک چهل ستونی فاقد ورودی و صحن و میان سرای مرکزی می باشد.
مسجد عباسقلی خان دارای دو صحن و شبستان زیبا است که طاق و تویزه های هلالی و شکیل آن بر روی ستون های مدوّر قطور، استوار شده است. تزئینات این بنای مذهبی محدود می شود به مختصر تزئینات آجر کاشی بر روی بدنه طاق ها وهمچین محراب که با کاشی کاری زیبا با طرح های معقلی، جلوه وزیبایی شبستان را دو چندان کرده و بر روی بدنه ضلع شمالی شبستان مرکزی، تاریخ ۱۳۰۷ هجری قمری نقش شده که مربوط به زمان ساخت مسجد می باشد.
مسجد عباسقلی خان مانند بسیاری از ابنیه تاریخی در بستر زمان و در ارتباط با رویدادهای از تاریخ کشور ما و در دوره ای از دوران های فرهنگی این سامان شکل گرفته و موجودیت پیدا کرده است.
غائله بابیها که در ماه مه ۱۸۵۰ میلادی برابر با ۱۲۶۶ هجری قمری در این شهر رخ داد که در پی آن دامنه نزاع از حدود مباحثه و مجادله کلامی و فکری خارج شده و به جنگ تمام عیار خانگی در کوچه ها و خیابان های این شهر بدل شد.
سرانجام در برخورد و نزاع با قوای دولتی در سال ۱۲۶۷ هجری قمری و کشته شدن ملا محمد علی جفت زنجانی سرکرده آنها به همراه یکهزار و نهصد تن از مریدان این آشوب سرکوب شد. در یک طیف مسجد عباسقلی خان یکی از منتفذین و فاتحان این جنگ به میمنت این پیروزی عقیدتی این مسجد را ساخت و یکی از مکانهای استقراری و اجتماعی بابیها که در مجاورت و ضلع جنوبی با مسجد مضمحل و خراب شد و بخشی از آن به حدود و ثغور مسجد پیوست.
این مسجد به شماره ۲۳۷۴ مورخ ۷۸/۴/۱۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
منبع: مطالب موجود در آرشیو اداره کل
