مسجد یری بالای زنجان
مسجد یری بالای زنجان در بافت قدیم شهر زنجان در محله‌ای معروف به همین نام قرار دارد .این مسجد مابین خیابان مسگرها و خیابان امام در داخل کوچه قرار دارد.این مسجد که دارای معماری بسیار شکیل و زیبا در نمای داخلی است.به سال ۱۳۱۹ هجری قمری یعنی پنج سال قبل از شروع انقلاب مشروطیت سال ۱۳۲۴ هجری قمری.توسط مرحوم شیخ حسین جوقینی سجاسی معروف به شهید ساخته‌شده است. مسجد یری بالای زنجان نیز مطابق الگوی معمول در ساخت مساجد این خطه به سبک چهل‌ستونی بناشده است. در میان سرای مستطیل شکل آن آب‌انباری قرار دارد؛ که نحوه اجرای سازه‌های معماری آن مطابق با سبک معماری خود مسجد می‌باشد. ازاین‌رو احتمال دارد که مسجد آب‌انبار در یک‌زمان ساخته‌شده باشد. در این پست سعی کرده‌ایم تا اطلاعات مختصری در مورد معماری،محل قرارگیری، علت نام‌گذاری و زمان ساخت مسجد یری بالای زنجان توضیحاتی ارائه شود.
معماری مسجد یری بالای زنجان
مسجد یری بالای زنجان دارای دو صحن و شبستان بوده که شبستان مرکزی آن دارای نمای آجرکاری است.در بدنه و سقف و شبستان زنانه دارای نمای گچ کاری شده‌ای می‌باشد.طاق‌ها و تویزه ها و قوس‌های زیبای این شبستان‌ها به‌صورت هلالی بر روی ستون‌های یکپارچه سنگی استوارشده است.ستون‌های سنگی مسجد یری بالای زنجان که در بدنه بعضاً دارای شیارهای مورب و موجی بوده. سرستون‌های مقرنسی شکل ستون‌های مسجد وکیل در شیراز را به‌نوعی در اذهان تداعی می‌کند.منبر چوبی و درهای حائل دو شبستان که دارای طرح‌های گره چینی زیبایی است. فضای تاریخی و هنری مسجد یری بالای زنجان را دوچندان کرده است.
آنچه این مسجد را در میان مساجد شهر زنجان می‌تواند منحصربه‌فرد نماید جهت صحیح قبله آن است.که توسط مرحوم شیخ ابراهیم حکمی ساخته‌شده.بر اساس مطالعاتی که توسط مهندسین آلمانی به سال ۱۳۱۲ هجری شمسی انجام پذیرفت.جهت قبله این مسجد منطبق با صحیح‌ترین و دقیق‌ترین وضعیت ممکن برآورده شده.اجرای تزئینات بسیار زیبای آجرکاری با طرح‌های متنوع خفته وراسته -حصیری پتگین همراه با محرابی مزین به طرح‌های تزئینی در بخش‌هایی از نمای داخلی و خارجی به سبک قاجاری تعلق این بنا را به اواخر عهد قاجار مسلم و محرز می‌سازد.
تاریخچه ساخت و مرمت مسجد یری بالای زنجان
مسجد یری بالای زنجان سال ۱۳۱۹ هجری قمری یعنی پنج سال قبل از شروع انقلاب مشروطیت سال ۱۳۲۴ هجری قمری توسط مرحوم شیخ حسین جوقینی سجاسی معروف به شهید ساخته‌شده است.مسجد یری بالای زنجان بیش از یک‌صد سال قدمت دارد.و در سال ۱۳۲۲ هجری شمسی یعنی دو سال قبل از قائله حزب توده در زنجان توسط آقا شیخ یعقوب على مقدم مرمت و تعمیر شده است.
علتنام‌گذاری (یری بالا)
یری در گویش زبان ترکی به معنای زمین می‌باشد.اطلاق نام پری در اینجا به معنای زمینی است که به ساخت مسجد اختصاص‌یافته؛ کلمه بالا تداعی معنا و اصطلاح سفلی و علیا می‌باشد.
مرحوم شیخ حسین جوقینی سجاسی معروف به شهید
وی قاضی شرع رسمی زنجان بوده. او از حامیان جدی و نزدیکان مرحوم آخوند ملا قربان علی زنجانی (حجت‌الاسلام) که در انقلاب و نهضت مشروطه هم‌رأی وهم فکر ایشان بود. وی از امام جماعت به نام و معروف شهر زنجان بوده است. بنا بر قرائن موجود آن مرحوم علاوه بر دوستی از شاگردان آخوند ملا قربان علی زنجانی بود؛ که ظاهراً مشروطه خواهان شبانه او را در کوچه با اسلحه هدف قراردادند؛ که منجر به شهادت ایشان می‌شود. شرح‌حال او را علامه امینی در کتاب شهدا الفضیله درج نموده است.