بازی‌های بومی و محلی زنجان در شب یلدا

تاریخ شب یلدا و قدمت آن به حدود هفت هزار سال (یا بیشتر) بازمی‌گردد و تا به امروز یکی از باستانی‌ترین رویدادهای ایران است در هر گوشه از کشور باستانی ما این شب با آداب و رسوم خاص مردمان خوش ذوق همان منطقه برگزار می‌شود. بازی‌کردن یکی از بهترین روش‌ها برای افزایش صمیمیت است. تفاوتی ندارد ۹ ساله هستید یا ۹۰ ساله؛ بازی‌کردن می‌تواند برای ساعات طولانی شما را سرگرم و سرزنده کند. بازی‌های دورهمی شب یلدا، برای دور شدن از شبکه‌های اجتماعی، نزدیک‌تر شدن اعضای خانواده و خلق لحظاتی شاد و متفاوت، راهکار بسیار فوق‌العاده‌ای است.

بازی ال ال اپلک
در یلدا و شب نشینی‌ها و زمانی که افراد زیادی از فامیل، دوستان یا اعضای خانواده دور هم جمع هستند این بازی انجام می‌شود. در این بازی تمام افرادی که بازی می‌کردند دست خود را به صورت باز روی زمین یا در زمستان روی کرسی قرار می‌دهند و با دست دیگر روی دست بازیکن‌ها می‌زنند و شعر می‌خوانند، به این ترتیب این شعر را همزمان می‌خوانند ال ال اپلک چایده چیخده گلبک، چایین سویو سویوخدی، دییر دیر آت منی آن منیآلات منی، یا قابالا قات منی، گئتدیمگور دوم باغیمیزداقوتور گچی اولو بدی قارقالار یغیشیب باشونه دییر جیز و جیز وجیز؛ (ترجمه شعر ترکی: دست رو دست، از رودخانه قارچی درآمد، آب رودخانه سرد است، و می‌گوید مرا بینداز مرا بینداز، مرا گول بزن و با روغن و عسل قاطی کن، رفتم دیدم در باغمان بزگری مرده و کلاغ‌ها دورش جمع شدند و می‌گویند: جیز و جیز و جیز.) سومین جیز به دست هر کس که می‌افتاد آن دست از بازی خارج می‌شود. این بازی ادامه دارد تا وقتی که تمام دست‌ها به جز یک دست از بازی خارج شود که آخرین دست بازنده می‌شد. و تمام افراد با دست خود روی آن دست باقی مانده می‌زدند و می‌خواندند: دگیر مانا گیردی کپک، اونی یالاتی قالدی کپک، ایبنه کتک ایبن کتک، ترجمه شعر ترکی: (سگ وارد آسیاب شد، آرد خود را خورد و سبوسش به جای ماند پس این فرد را کتک بزنید(و بعد از آن دوباره بازی شروع می‌شود.

بازی اوچ‌دوز 
اوچ‌دوز، بازی دو نفره انجام می‌شود که بسیار آرام است و از تحرکات جسمی در آن هیچ خبری ندارد، اما نیاز به تمرکز و مهارت ذهنی زیادی دارد. این بازی مختص منطقه زنجان نبوده و به طور تقریبی در اغلب مناطق کشور با روش‌های گوناگون به این بازی می‌پردازند. این بازی، یک بازی فکری و مخصوص ایام زمستان است و در شب یلدا انجام می‌شود.

بازی اوزوک، اوزوک
این بازی نیز از بازی‌های بسیار مفرح و هیجان‌انگیزی است. یکی دیگر از بازی‌های محلی اوزوک، اوزوک است و ابزار بازی نیز شامل یک انگشتر کوچک و یا سنگریزه و یا هر شیء دیگری است که به نحوی کامل در مشت جای می‌گیرد و در محافل خانوادگی و اجتماعات مختلف همیشه استفاده می‌شود. در این بازی، افراد به دو گروه مساوی تقسیم می‌شود و هر گروه برای خود استادی انتخاب می‌کند. استاد از میان افراد مجرب و کار کشته انتخاب می‌شود و پس از انتخاب استاد بازی شروع می‌شود.
بازی گوزی باغلاما
در این بازی بازیکن‌ها به صورت دایره یا در یک ردیف می‌ایستند. دو نفر از بازیکن‌ها شروع کننده بازی هستند. چشم یکی از بازیکن‌ها را می‌بندند. دو سنگ یا دو چوب بر می‌دارند و به هم می‌زنند. کسی که چشم‌هایش را بسته‌اند به دنبال صدا می‌رود. تا شخص را بگیرد. اگر موفق شد خودش جای او را می‌گیرد، و سنگ یا چوب را در دست گرفته و آن‌ها را بر هم می‌کوبد. اگر موفق نشد، بازنده می‌شود و از بازی خارج می‌شود. بازی با یکی دیگر از شرکت کننده‌ها ادامه می‌یابد. این بازی به شکل دیگری نیز انجام می‌شود: شرکت کننده‌گان کلاه یا یکی از وسیله‌های خود را روی زمین می‌گذارند، تا کسی که چشمش را بسته اند، بگردد و آن شی را که روی زمین گذاشته پیدا کند. اگر موفق به پیدا کردن شی ء شود، برنده بازی می‌شود. درغیر این صورت از بازی خارج شده و بازی با یک شرکت کننده دیگر ادامه پیدا می‌کند.
بازی سس سز
بازی این گونه است که زمانی که افراد دور هم جمع می‌شوند، خودشان در اول بازی قرار می‌گذارند که نباید در طول بازی هیچکس صحبت کند، یا بخندد، و یا…(در واقع نباید هیچ صدایی باشد و باید سکوت بر فضا حاکم باشد.) در اول بازی می‌گویند: «هرکس دانشسا اشک او تپیکلر (اینجا یک خر است که هر کس حرف بزند او را لگد می‌زند) و اگر کسی بخندد و یا حرفی بزند از بازی کنار می‌رود. البته افراد با ایما و اشاره سعی می‌کنند، یکدیگر را بخندانند.

بازی تورناوردی 
در این بازی هر کس باید یک چیستان بگوید و طرف مقابل جواب بدهد. البته این بازی را به صورت گروهی بازی انجام می‌دهند. جواب دادن و پرسیدن دو به دو انجام می‌گیرد. در این بازی، نفر اول یک چیستان می‌گوید. (باید سعی کند سخت‌ترین چیستان را مطرح کند تا طرف مقابل نتواند پاسخ دهد.). در صورتی که طرف مقابل بتواند جواب چیستان را بگوید، کسی که چیستان را مطرح کرده از بازی خارج می‌شود. ولی اگر نفر دوم نتواند جواب چیستان را بگویدبازی را باخته و باید از بازی حذف شود. نفر اولی که چیستان را مطرح کرده بود در صورت موفق شدن، از نفر دیگر چیستان می‌پرسد. به این ترتیب کسانی که جواب نمی‌دهند، از بازی خارج می‌شوند. آخرین نفری که بتواند پاسخ دهد برنده می‌شود، و او از اول بازی را ادامه می‌دهد.
متل‌خوانی بزرگترها برای کوچک‌ترها 
یکی دیگر از رسم‌های زیبای مردم این استان در شب یلدا متل خوانی بزرگترها برای کوچک ترها بود که این رسم دیگر با آمدن تلویزیون به خانه‌ها برچیده شد ه است و جوانان و نوجوانان مانند قبل توجهی به داستان فلکلور و پندآموز بزرگترها نشان نمی‌دهند اما همچنان در برخی خانه‌ها که پدربزرگ و مادربزرگ هستند و در بیشتر روستاهای زنجان، در شب یلدا همچنان متل‌خوانی ادامه دارد.