موزه آب انبار رختشویخانه

آب انبار این رختشویخانه در سال ۱۳۰۷ توسط مرحوم علی اکبر توفیقی ( رئیس بلدیه شهر ) ساخته شده است . معمار این مجموعه ، برادران اکبر بنا و استاد اسماعیل بوده که مدت ۱۵ ماه ساخت بنا طول کشیده است . آب مجموعه رختشویخانه توسط قنات حاجی میر بهاءالدین تأمین می شده است .
اجرای مخزن به روش قرقی بوده و آب بندی با ملات ساروج تا ارتفاع ۲ متر در دیواره ها و کف انجام شده است .
در منتهی الیه طاق ها و دیوارسمت جنوبی ، پنجره ای به منظور تبادل هوا بوده که در نوع خود قابل توجه است .
مخزن آب انبار در باز سازی های اخیر این مجموعه بعنوان نمایشگاه ، تغییر کاربری داده است .

 از نظر عملکرد، رختشویخانه بنایی کاملا منحصر به فرد است که از ابتدا با هدف محل شستن رخت و لباس برای بانوان احداث شده بود، به‌طوری که در هیچ‌یک از نقاط شهری و روستایی ایران مجموعه‌ای با این کارکرد شناسایی نشده است. احتمالا دلیل اصلی ساخت بنا ایجاد مکانی مناسب و امن برای زنان شهر بود که مجبور بودند در فصول سرد سال در کنار رودخانه‌ها و برکه‌های اطراف شهر اقدام به شستن لباس و ظروف نمایند. این بنا در تمام مدت شب و روز به‌صورت رایگان در اختیار شهروندان بوده است.

بنای رختشویخانه شامل قسمت‌های مختلفی ازجمله محل سکونت سرایدار، حیاط، مخزن آب و فضای شست و شو است. حیاط بنا به ابعاد ۱۲×۱۳متر درخت‌کاری شده و در جبهه شمالی آن واحد مسکونی کوچکی به مساحت ۶۰متر، جهت اقامت سرایدار ساخته شده است.

بخش دوم که سر پوشیده است در سطحی پایین‌تر از بخش اول قرار دارد وخود شامل سه قسمت است. بخش مخزن آب که تأمین آب آن از قنات قلعه چی میر بها الدین بوده. سطوح داخلی مخزن آب تا ارتفاع ۴متر دارای اندود آهکی است. احتمالا بنا می‌توانسته تا این ارتفاع پر از آب شود که در آن صورت مخزن، گنجایش حدود ۷۴۰مترمکعب آب را داشت. قسمت دوم فضای بزرگی مشرف بر سالن شست و شو است که روی بخشی از بام مخزن ساخته شده و به شاه نشین یا مباشر نشین معروف است.

 از این قسمت مسئول رختشویخانه بر همه مراحل شست و شو نظارت داشت. بخش سوم هم، سالن شست و شو به ابعاد ۶۳×۷/۱۳متر است که از طرح و ساخت جالب توجهی برخوردار است. محل شست و شو هم در کف سالن قرار دارد و از چهار حوضچه و مجاری آب تشکیل یافته است. این بنا در سالیان اخیر مرمت و باز‌سازی‌ شده و به شماره ۱۷۴۷در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

 آدرس: زنجان- اواسط خیابان سعدی- کوچه رختشویخانه- موزه رختشویخانه

ساعت بازدید: شش ماهه اول سال از ساعت ۲۰-۹و شش ماهه دوم سال از ساعت ۱۸-۹ موزه رختشویخانه به جز تعطیلات شهادت